Muzeum Gdańska od blisko pół roku realizuje projekt “Kościół obywatelski. Budowa gdańskich świątyń w okresie Polski Ludowej”. Historycy zaprosili gdańszczan i gdańszczanki do dzielenia się swoimi wspomnieniami i pamiątkami dotyczącymi dziejów wznoszenia kościołów w powojennym Gdańsku. Przeprowadzili także cykl wykładów związanych z tym tematem, które cieszyły się ogromnym zainteresowaniem i równolegle zgłębiali archiwa parafialne i urzędowe w poszukiwaniu źródeł dokumentujących skomplikowane dzieje budowy świątyń w naszym mieście po 1945 r.

Kolejną odsłoną projektu będzie cykl trzech dzielnicowych wystaw dotyczących historii powstania nowych kościołów w wybranych lokalizacjach: na Przymorzu Małym, na Zaspie – Młyńcu i Rozstajach oraz na Stogach. Zobaczyć będzie można na nich dziesiątki niepublikowanych dotąd zdjęć, pocztówek i projektów ukazujących wielkie wyzwanie, jakim było budowanie obiektów sakralnych w okresie, w którym władze z niechęcią odnosiły się do kościoła katolickiego i, jak tylko mogły, utrudniały wznoszenie nowych świątyń.  

– Upór i determinacja mieszkańców sprawiły, że upragnione świątynie, mimo piętrzących się problemów, powstały. Poprzez wystawy przypominamy o tamtym niesamowitym, społecznym zrywie – mówi Klaudiusz Grabowski z Muzeum Gdańska, autor koncepcji wystaw.

“Okrąglak był pierwszy”

Pierwszą ekspozycję – na Przymorzu – oglądać będzie można od 24 listopada (sobota), od godz. 15, na placu przed kościołem parafialnym pw. Najświętszej Marii Panny Królowej Różańca Świętego (plac NMP 1).

To właśnie Przymorze ze słynnym “Okrąglakiem” stało się pierwszą gdańską dzielnicą, której mieszkańcy wywalczyli budowę nowego, dużego kościoła parafialnego. Pierwsze bloki stawiano tu w 1959 r. i jeszcze w tym samym roku rozstrzygnięty został konkurs na projekt nowej świątyni. Wygrał go Leopold Taraszkiewicz z projektem, którego realizacja rozpoczęła się dopiero w marcu 1972 r., poprzedzona niezliczonymi petycjami mieszkańców dzielnicy do władz miejskich i wojewódzkich oraz do kurii.

Na podjęcie decyzji o budowie świątyni wpływ miały z pewnością wydarzenia Grudnia`70. Niespełna tydzień po ich zakończeniu delegacja stoczniowców z Przymorza złożyła kolejną petycję w tej sprawie do Wojewódzkiej Rady Narodowej powołując się przy tym na przemówienie nowego I sekretarza PZPR Edwarda Gierka – zielone światło dla inwestycji kościelnej pojawiło się jednak dopiero 15 lipca 1971 r.

Na wystawie dowiedzieć się będzie można wiele o perypetiach związanych już z samą budową świątyni, która poświęcona została wiosną 1976 r., a dopiero trzy lata później zezwolono na dokończenie inwestycji – budowę 83-metrowej wieży (do dziś najwyższej w Gdańsku wieży kościelnej).